Gangbare cao-afspraken voor oudere werknemers

Met de huidige krapte op de arbeidsmarkt kan een goed arbeidsvoorwaardenpakket het verschil maken. Maar hoe geef je daar invulling aan als werkgever? Aan de hand van een overzicht van de meest gangbare cao-afspraken, geef ik hierna graag een aantal handvatten.

Rapportage cao-afspraken 2021

Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid doet jaarlijks een steekproef onder bedrijfstak- en ondernemingscao’s. Voor het onderzoek over 2021 zijn 98 cao’s beoordeeld, representatief voor 88% van alle werknemers die onder een cao vallen. In alle 98 beoordeelde cao’s zijn specifieke afspraken voor oudere werknemers opgenomen. In 81% van de cao’s zijn afspraken gemaakt die de werkbelasting van oudere werknemers kunnen verlichten, de zogenaamde ontziemaatregelen. In 96% (!) van de cao’s zijn afspraken opgenomen over langer doorwerken van oudere werknemers.

Langer doorwerken

Er is een aantal (fiscale) maatregelen dat langer doorwerken van oudere werknemers ondersteunt. Deze maatregelen zijn vrij recent ingevoerd in het kader van het Pensioenakkoord, dus het is bijzonder dat ze al in veel cao’s zijn opgenomen. In onze brochure ‘Arbeidsvoorwaarden en duurzame inzetbaarheid’, worden deze maatregelen en de toepassing ervan toegelicht.

Maatregel Percentage Werknemers

Collectieve RVU-regeling

43%

Verlofsparen

56%
Doorwerken na AOW-leeftijd 72%
  • Voor de meerderheid van werknemers voor wie een RVU-regeling van toepassing is, geldt dat de doelgroep is afgebakend middels functiegroepen en/of een minimaal aantal dienstjaren. Voor bijna de helft is de maximale duur van de regeling gelijk aan de maximale duur van de RVU-drempelvrijstelling (drie jaar). Voor 21% is de duur van de uitkering korter dan drie jaar. In 80% van de gevallen is de uitkering gelijk aan het vrijgestelde bedrag van de RVU-vrijstelling (€ 1.874 per maand, 2022).
  • Veel cao’s kenden al een regeling voor verlofsparen. Voor slechts 7% van de werknemers is het aantal weken uitgebreid van 50 naar 100 weken. Enerzijds verbaast dit omdat het slechts een uitbreiding van een fiscale faciliteit is en de werkgever niets extra hoeft te kosten. Anderzijds is de terughoudendheid bij werkgevers te verklaren, omdat zij de verloftegoeden als verplichting op de balans moeten aanhouden. De RVU-drempelvrijstelling is een tijdelijke maatregel; verlofsparen zou de langere termijn oplossing moeten zijn voor oudere werknemers. Zolang de wetgeving het aanhouden van externe verlofsaldi niet mogelijk maakt, zal verlofsparen weinig succesvol worden en nauwelijks kunnen bijdragen aan langer doorwerken. Zie ook onze actualiteit.
  • Voor 89% van de werknemers met een cao is een pensioenontslagbeding opgenomen (de arbeidsovereenkomst eindigt van rechtswege op de AOW-leeftijd) en voor 72% is een mogelijkheid opgenomen om na de AOW-gerechtigde leeftijd door te werken. Doorwerken kan door verlenging van het huidige contract of het aangaan van een nieuw contract. Voor 23% van de werknemers geldt volgens de cao een nieuw contract, minder dan 1% zet het oude contract voort en voor 12% van de werknemers geldt een keuzemogelijkheid.

Ontziemaatregelen

Ontziemaatregelen zijn afspraken die de oudere werknemer in staat moeten stellen tot het pensioen gezond te blijven werken. Hierna volgen de meest voorkomende maatregelen, waarbij procentueel is uitgedrukt voor hoeveel procent van de werknemers in de onderzochte cao’s de regeling geldt.

Ontziemaatregel Percentage werknemers
Vrijstelling van diensten 64%
Arbeidsduurverkorting (adv) 52%
Extra verlof 40%
Demotie 26%
Deeltijdpensioen 13%

 

  • Vrijstelling van diensten komt het meest voor bij nachtdiensten, overwerk en onregelmatige diensten, waarbij de toeslag dan in nagenoeg alle gevallen komt te vervallen.
  • Extra arbeidsduurverkorting wordt gemiddeld vanaf de 59-jarige leeftijd toegekend. In de meeste cao’s gaat dit gepaard met het inleveren van loon, zij het dat dit meestal minder dan evenredig wordt aangepast.
  • Een bijzondere vorm van adv is het generatiepact (ook wel bekend als de seniorenregeling), waarbij de 80/90/100-regeling (80% werken, 90% salaris en 100% pensioenopbouw) het meest voorkomend is. Dit geldt voor 34% van de werknemers.
  • Extra verlof komt voor in twee vormen: oudere werknemers die volledig betaald extra verlof krijgen (32% van de werknemers) en werknemers die de mogelijkheid hebben om met inhouding van een eigen bijdrage extra verlof op te nemen (8% van de werknemers). De gemiddelde leeftijd waarop men in aanmerking kan komen voor extra verlof is vanaf 49 jaar. 
  • Bij demotie is voor 13% van de werknemers afgesproken dat zijn geen salaris inleveren. Ook komt het voor dat werknemers zij bij demotie een evenredig deel van het salaris inleveren. Gemiddeld zijn deze afspraken vanaf 56 jaar mogelijk.
  • De mogelijkheid om met deeltijdpensioen te gaan ligt waarschijnlijk hoger dan 13%, omdat dergelijke afspraken niet altijd in een cao zijn opgenomen, maar in het pensioenreglement. In de onderzochte cao’s is de gemiddelde leeftijd om gebruik te maken van deeltijdpensioen 59 jaar.

Voldoende mogelijkheden

Het onderzoek toont dat er voldoende mogelijkheden zijn voor werkgevers om oudere werknemers langer te behouden voor het arbeidsproces. De ervaring leert dat werkgevers en werknemers beperkt gebruik maken van de mogelijkheden. Ook passen partijen vaak één regeling toe, terwijl een combinatie van regelingen ook mogelijk is, zodat maatwerk kan worden toegepast. De inzet van dergelijke maatregelen zal dan meer effect hebben, dan één generieke regeling.

30 september 2022

Auteur(s) en meer informatie: