Strenge eisen zwaarwegend belang bij eenzijdige wijziging pensioen

Het Gerechtshof in Den Bosch heeft onlangs een uitspraak gedaan waaruit blijkt dat een zogenoemd zwaarwegend financieel belang - op basis waarvan de arbeidsvoorwaarde pensioen eenzijdig kan worden gewijzigd - wel heel zwaarwegend moet zijn. Een lage winstmarge van 2%, een pensioenregeling die meer dan marktconform is, instemming van de OR en het feit dat nagenoeg alle werknemers akkoord zijn, blijken voor het Hof niet voldoende zwaarwegend te zijn om een eenzijdige wijziging te mogen doorvoeren. 

Casus

In de arbeidsovereenkomst van de werknemers was opgenomen dat de pensioenpremie geheel voor rekening kwam van de werkgever. Tevens was opgenomen dat eenzijdige wijziging van de arbeidsovereenkomst mogelijk is indien sprake is van een zwaarwegend belang. De werkgever heeft de pensioenregeling in 2014 gewijzigd, met beroep op het eenzijdig wijzigingsbeding en met instemming van de OR, waardoor de werknemers voortaan 30% aan de verschuldigde pensioenpremie bijdroegen. Er was een overgangsregeling opgezet waarbij in het eerste jaar 10% van de verschuldigde pensioenpremie ten laste van de werknemers kwam, in het tweede jaar 20% en vervolgens 30%. De werknemers zijn hiervoor gecompenseerd door een eenmalig brutobedrag van € 100.

Vijf van de 590 werknemers hebben de eenzijdige wijziging niet geaccepteerd. Zij stellen dat niet is voldaan aan de wettelijke voorwaarden van een eenzijdige wijziging. De werknemers stellen dat er geen sprake is van een voldoende zwaarwegend belang dat de wijziging van de verdeling van de pensioenpremie rechtvaardigt. Tevens stellen zij dat de instemming van de OR geen indicatie is van een zwaarwegend belang.

Zwaarwegend belang

Een eenzijdige wijziging van een arbeidsvoorwaarde is gerechtvaardigd, indien bij de wijziging een zodanig zwaarwegend belang voor de werkgever aanwezig is dat het belang van de werknemers dat door de wijziging wordt geschaad daarvoor naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid moet wijken. Er is sprake van zwaarwegend belang bij bedrijfseconomische, bedrijfstechnische en bedrijfsorganisatorische omstandigheden. Hierbij kan gedacht worden aan een situatie waarbij een werkgever in grote financiële moeilijkheden verkeert. Een financieel belang kwalificeert ook als zwaarwegend belang. Hier is sprake van indien er op langere termijn een bedrijfseconomische verantwoorde situatie in stand moet worden gehouden, waarbij de continuïteit van de onderneming en de belangen van alle werknemers zoveel mogelijk zijn gewaarborgd.

Indien een werkgever zich op een zwaarwegend belang beroept, is het aan de werkgever om dit standpunt deugdelijk te onderbouwen door feiten of omstandigheden aan te voeren waaruit dit blijkt en bij betwisting door de werknemer het bewijs van het bestaan daarvan te leveren.

Standpunt werkgever en werknemers

In casu stelt de werkgever dat vanuit financieel oogpunt sprake is van een zwaarwegend belang. Daarbij stelt de werkgever dat kostenbesparingen die zijn doorgevoerd, waaronder personeelskosten, noodzakelijk waren om de onderneming winstgevend te laten blijven. Bovendien is er in 2015 rendement behaald van 2,1%. Dit valt volgens de werkgever te beschouwen als een zeer laag rendement voor een aandeelhouder en rechtvaardigt acties gericht op rendementsverbetering.

De werknemers stellen dat de solvabiliteits- en liquiditeitspositie de laatste jaren aanzienlijk is verbeterd en de behaalde resultaten altijd positief zijn geweest. Volgens de werknemers ontbreekt een zwaarwegend belang, omdat de financiële situatie van de onderneming niet noodzaakt tot het vragen van een eigen bijdrage in de pensioenpremies van haar werknemers.

Oordeel van het hof

Het hof heeft geoordeeld dat er in casu geen rechtvaardiging is voor de wijziging van de premielastverdeling. Het hof is tot deze conclusie gekomen doordat er altijd een positief bedrijfsresultaat is behaald. Ook zonder de wijziging van de premielastverdeling zou in 2014 en 2015 een positief bedrijfsresultaat zijn behaald. Voorts kan er niet gesproken worden van een neerwaartse trend in de bedrijfsresultaten, ook als de besparing op de pensioenlasten buiten beschouwing wordt gelaten. Bovendien onderschrijft het hof de stelling van de werknemers dat de solvabiliteits- en liquiditeitspositie door de jaren heen aanzienlijk is verbeterd. Dat de werkgever belang heeft bij kostenreductie rechtvaardigt de wijziging niet, omdat er sprake moet zijn van zwaarwegend belang.

Het standpunt dat een premielastverdeling, waarbij de werkgever de volledige premielasten voor zijn rekening neemt, niet meer van deze tijd is, levert op zichzelf staand geen zwaarwegend belang op.

Het hof geeft daarnaast aan dat enkel de instemming van de OR niet betekent dat er sprake is van zwaarwegend belang.

Tenslotte wijst het hof aan dat als een beperkt aantal werknemers een wijziging niet accepteren dat dit niets zegt over de aard en het gewicht van het belang voor de werkgever.

Wat betekent dit in de praktijk?

De uitspraak impliceert dat er pas gesproken kan worden van een zwaarwegend financieel belang als er een neerwaartse trend in de bedrijfsresultaten aanwezig is. Deze uitspraak en ander recente uitspraken inzake eenzijdige wijzigingen van arbeidsvoorwaarden geven aan dat er strenge eisen worden gesteld aan het beroep op zwaarwegend belang. Wij raden werkgevers aan bij een eenzijdige wijziging goed in kaart te brengen of deze wijziging noodzakelijk is en of deze duidelijk en specifiek onderbouwd kan worden. 

28 mei 2018